คำว่า "ภูมิปัญญา" หมายถึง ความรู้ ทักษะ ความเชื่อ และพฤติกรรมของคน
ในการปรับตัวให้เข้ากับธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม แล้วสร้างสรรค์สังคมและสั่งสม
ประสบการณ์เหล่านั้นเป็นเวลานาน เพื่ออนุชนรุ่นหลังต่อมา
ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการสร้างสรรค์ภูมิปัญญาไทยสมัยสุโขทัย
1. ความต้องการปัจจัยในการดำรงชีวิต เช่น เครื่องมือ เครื่องใช้ เป็นต้น
2. ความต้องการแก้ไขปัญหาที่เกิดจากสภาพแวดล้อมตามธรรมชาติ
3. ความต้องการที่จะใช้ประโยชน์จากหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาเพื่อนำมาสร้าง
ความสงบสุขให้กับสังคม
4. ความต้องการให้เกิดความมั่นคงของอาณาจักร
ผลงานการสร้างสรรค์ภูมิปัญญาไทยในสมัยสุโขทัย
1. การสร้างที่กักเก็บน้ำเอาไว้ใช้ในหน้าแล้ง เนื่องจากสภาพของดินในสุโขทัย
ส่วนใหญ่เป็นดินปนทรายที่ไม่อุ้มน้ำ ทำให้เกิดปัญหาในการเพาะปลูกในหน้าแล้ง จึงได้
มีการชักน้ำจากที่สูงทางด้านตะวันตกของสุโขทัยมายังบริเวณแหล่งที่อยู่อาศัย และ
สร้างคันดินเพื่อบังคับน้ำให้ไหลจากที่สูงและหุบเขามาเก็บในคู ห้วย สระน้ำ โดยมีท่อดิน
ขนาดใหญ่ฝังลึกอยู่ใต้ผิวดินเป็นท่อลำเลียง แนวคันดินสำหรับบังคับน้ำนี้เรียกว่า
สรีดภงส์ หรือ ทำนบพระร่วง นอกจากนี้ยังมีการสร้างตระพังเก็บน้ำ หรือสระสำหรับ
เก็บน้ำเอาไว้ด้วย
ภาพถ่ายทางอากาศวัดสระศรีกลางตระพังตะกวน
ซึ่งเป็นสระน้ำขนาดใหญ่ภายในเมืองสุโขทัย
การที่ชาวสุโขทัยใช้วิธีเอาชนะปัญหาการขาดแคลนน้ำในหน้าแล้งด้วยวิธีที่
ปัจจุบันเรียกว่า การชลประทาน จัดได้ว่าเป็นภูมิปัญญาที่ยังคงใช้ปฏิบัติอย่างต่อเนื่อง
กันมาในสมัยหลังๆ
2. การรู้จักใช้ศิลาแลง มาสร้างอาคารสถานที่ ศิลาแลงเป็นหินที่จะกลายสภาพ
เป็นดินในระยะหลังๆต่อมา แต่ไม่ได้เป็นดินที่แท้จริง มีสภาพแข็งและมีลักษณะพรุน
มีสีแดง สะสมอยู่ในพื้นดิน ชาวสุโขทัยนำมาสร้างโบสถ์หรือศาสนาสถานต่างๆโดยการ
สกัดเป็นแผ่นๆแล้วนำมาซ้อนเรียงกันไว้จนมีลักษณะเป็นผนัง ใช้น้ำยาเป็นตัวประสาน
ให้ศิลาแลงแต่ละแผ่นเชื่อมต่อกันเป็นศิลาแผ่นใหญ่
วัดมหาธาตุ จังหวัดสุโขทัย
3. การรู้จักเคลือบเครื่องปั้นดินเผาให้มีความสวยงาม คนไทยรู้จักการใช้ดิน
เหนียวมาปั้นเป็นภาชนะต่างๆมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ แต่เมื่อมาถึงสมัยสุโขทัย
คนไทยได้รู้จักการเคลือบเครื่องปั้นดินเผาให้มีความสวยงาม เครื่องเคลือบดินเผานี้
เรียกกันว่า เครื่องสังคโลก
ภูมิปัญญาไทยในการทำเครื่องสังคโลกของชาวสุโขทัยนี้ เริ่มตั้งแต่การนำ
ดินเหนียวและดินขาวคุณภาพดีมาปั้น นำยางไม้บางชนิดมาผลิตเป็นน้ำยาเคลือบ ตลอด
จนการสร้างเตาเผาที่ระบายความร้อนได้ดี ในการเผาเครื่องสังคโลกนั้น มักจะเผากัน
ในฤดูฝนเพราะอากาศในเตาและฝืนที่ใช้จะมีความชื้นมากขึ้น ทำให้เครื่องเคลือบดินเผา
สีเขียวไข่กามีความสวยงามกว่าการเผาในฤดูร้อน
เครื่องเคลือบดินเผา หรือ เครื่องสังคโลก
4. การประดิษฐ์โลหกรรมสำริด ชาวสุโขทัยได้ทดลองจนพบว่าการผสมตะกั่ว
ลงในสำริด ทำให้โลหะหลอมได้ง่ายมากขึ้น ช่วยลดฟองอากาศในโลหะเหลว วัตถุที่
หล่อมีคุณภาพดี เหมาะในการนำมาทำภาชนะ เครื่องประดับ แต่เมื่อจะนำมาทำอาวุธ
จะไม่นิยมผสมตะกั่วลงไปในสำริด เพราะต้องการให้สำริดมีความแข็งแกร่งและทนทาน
พระพุทธรูปเนื้อสำริด ศิลปะสมัยสุโขทัย
5. การใช้วัสดุที่มีส่วนผสมเหมาะสำหรับทำให้ปูนปั้นแข็งตัว ชาวสุโขทัย
ค้นพบว่าการใช้ปูน ทรายและน้ำอ้อยผสมกัน ทำให้ปูนปั้นแข็งตัวได้ภายในเวลาไม่
นาน เหมาะสำหรับการปั้นพระพุทธรูป และสิ่งประดิษฐ์ตกแต่งศาสนสถานต่างๆ เช่น
ลวดลายปูนปั้นมณฑป เป็นต้น
6. ใช้คติความเชื่อในเรื่องพระพุทธศาสนาควบคุมพฤติกรรมของคนใน
สังคม การปลูกฝังนิสัยของคนไทยสมัยสุโขทัยให้มีแต่ความสงบ มีศีลธรรม เพื่อ
ความร่มเย็นของผู้คนในสังคม ปลูกฝังให้คนเกรงกลัวต่อบาป เช่น การนำเอานรก
สวรรค์ ซึ่งปรากฏในหนังสือไตรภูมิพระร่วงมาสอนให้คนยึดทำแต่ความดี ละเว้นความ
ชั่ว เป็นต้น
หนังสือไตรภูมิพระร่วงหรือเตภูมิกถา
วรรณกรรมปรัชญาและศาสนาเล่มแรกของไทย
7. การประดิษฐ์ตัวอักษรไทย หรือที่เรียกว่า ลายสือไทย ของพ่อขุนราม
คำแหงมหาราช เมื่อ พ.ศ. 1826 ทรงดัดแปลงมาจากหนังสือขอม มอญ ซึ่งนิยมใช้
อยู่ในแถบแม่น้ำเจ้าพระยาแต่เดิม ภูมิปัญญาการประดิษฐ์อักษรไทยของพ่อขุนราม
คำแหงมหาราช ความพิเศษของตัวอักษรไทยที่พ่อขุนรามคำแหงมหาราชได้ทรง
ประดิษฐ์ขึ้นมา ถือว่าเป็นภูมิปัญญาไทยสมัยสุโขทัย ที่กลายเป็นมรดกตกทอดมา
จนทุกวันนี้
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น